- Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) nedir?
- Nominal Büyüme ve Reel Büyüme nedir?
- Hesaplama Yöntemleri (Üretim, Harcama, Gelir) nelerdir?
Mükiye’de iktisat öğrencisi iki arkadaş Hayri ve Ramiz Makro Ekonomi sınavları öncesi Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) konusunu çalışıyorlar. à
H – Abi ben pek çalışamadım, finale de bir şey kalmadı. Özellikle şu en baştaki tanımlar meselesi biraz karışık geliyor bana. Sende durumlar nasıl?
R – Vallahi ben fena değilim. Hazır hissediyorum kendimi, biliyorsun bu konu benim için biraz da hobi gibi, ekonomiyi çok seviyorum. İstersen sana da anlatırım biraz. Hem benim bilgiler de pekişmiş olur.
H – Off, süper olur. Bana kalsa ben yetiştiremem bu saatten sonra. Şu üretim meselesiyle başlayalım mı? Neydi, grayrısafi yurtiçi hasıla (GSYH) mıydı hocanın çok üstünde durduğu?
R – Evet abi GSYH. Onunla başlayalım. Önce kitabi tanımını yapayım sana “bir ülkede belli bir yılda üretilen mal ve hizmetlerin parasal değerine” biz GSYH diyoruz. Aslına bakarsan üretimin ölçülmesi. Hemen nasıl ölçüldüğüne bakalım, çünkü kritik konular onlar. GSYH’yı TÜİK hesaplıyor. En başta iki yöntemden bahsedeyim. Biri cari fiyatlarla ölçüm, diğeri de zincirlenmiş yöntemle ölçüm.
H – Burayı biraz yavaş geçer misin? Bunu ben derste de pek anlamamıştım.
R – Tabii. Bir örnekle de anlatırım tam oturur kafanda. Aslında toplam üretimin ne kadar olduğunu gösteren cari fiyatlarla yapılan ölçüm. O yıl ülkeden ne kadar mal ve hizmet üretildiyse, ilgili mal ve hizmetlere ilişkin o yılın ortalama fiyatlarıyla, bu üretilen miktarlar çarpıldığında toplam üretim değerini buluyoruz. Neden fiyatlarla çarpıyoruz dersen; 3 kilo peynir, 2 kilo elma ürettik diyemeyeceğimize göre fiyatlarını kullanıp toplayabiliyoruz.
H – Burası kolaymış, bunda sıkıntı yok. Zincir meselesi ne?
R – Aslında biz bu zinciri, yıllar arasında üretim miktarında ne kadar değişim olduğunu bulmak için kullanıyoruz. Toplam üretimi, fiyatları da işin içine katıp hesaplıyoruz ya, işte bu fiyatlar ülkede enflasyon olduğu için bir önceki yıla göre artış göstermiş oluyor. Ben cari fiyatlarla iki yılın toplam üretim rakamını kıyaslarsam enflasyondan kaynaklanan fiyat şişmesini de sanki üretim artışıymış gibi yansıtabilirim. Onun için yapmam gereken şey; aynı malların bir önceki yılki fiyatlarıyla yeni yıldaki üretilen miktarlarını çarpıp bir üretim rakamı bulmak. Böylece iki yıl birbiriyle karşılaştırılabilir ve bu karşılaştırmada sadece üretim değişimini dikkate almış olurum.
H – Anladım galiba ama bir örnek verirsen super olur.
R – Haklısın, hemen örneğe geçiyorum. Diyelim; ülkede sadece peynir ve buğday üretiliyor. Peynirin fiyatı 2018 yılında 30 TL olsun ve toplam üretim 100 kilo olsun, buğdayınsa fiyatı 20 TL ve üretimi 200 kilo olsun. Yani toplam üretim değeri (30*100) + (20*200) olduğu için 7.000 TL olacak. Ülkede enflasyonun da %10 olduğunu ve üretim artışının da her iki üründe %5 olduğunu varsayalım. 2019 yılında peynir fiyatı 33 TL iken üretim miktarı 105 kilo olacak. Buğdayın fiyatı 22 TL ve üretim miktarı 210 kg olacak. Bu durumda 2019 yılında cari fiyatlarla üretim rakamı (33*105) + (22*210) olduğu için 8.085 TL olacak. 2018’le (7.000 TL’yle) kıyasladığımızda %15.5 (8.085/7.000) gibi bir büyüme olduğu ortaya çıkar.
H – Bir dakika, o zaman yanlış oldu. Aslında gerçek büyüme, yani üretim artışı %5 değil mi?
R – Aynen öyle, şimdi oraya geliyorum. İşte zincir yöntemi burada devreye giriyor. İki yılın üretimini kıyaslamak için yapılması gereken 2019 yılı üretim miktarını 2018 yılı fiyatlarıyla çarpmak. Yapalım; (30*105) + (20*210) = 7.350 TL olacak. Şimdi bir önceki yıl üretim miktarı olan 7.000 TL ile kıyasladığımızda 7.350/7.000 = 1.05. Yani %5 büyümeyi bulduğumuzu göreceksin.
H – Gerçek büyümeyi de bulmuş olduk.
R – Evet zaten buna reel büyüme, enflasyon etkisinin bulunduğu büyümeye de nominal büyüme diyoruz. Reel büyüme daima dikkate almamız gereken.
H – Süper, buradan kesin bir soru gelir. Cepte J Biraz kafam yoruldu, kettle’a bir su koyayım, bir çay sallayalım. Sonra devam edelim olur mu?
R – Anlaştık…
Bu seriye ait diğer diyalog yazıları;
İlk yorum yapan siz olun